'Yeşil Yalan' Yeşil Yıkama Nedir?

İklim krizi, artık tüm dünyayı etkileyen bir sorun haline geldi ve bu durum, çevreye olan insanların ilgisini artırdı. Sadece bireysel hareketlerle iklim krizini çözmek zor olduğu için, iklim değişikliğini durdurabilmek için devletlerin ve şirketlerin devreye girerek insanların davranış kalıplarını değiştirmesi gerekiyor. Çevre dostu olmak, artık şirketlerin pazarlama stratejilerinden biri haline geldi. Tekrar kullanılabilir termoslar, etiketsiz plastik su şişeleri, geri dönüştürülebilir ambalajlar gibi ürünler yaygınlaştıkça, tüketicilerin satın alma sürecinde çevreyi göz önünde bulunduran seçenekleri artırdı.

Bu değişim, yüzeysel olarak bakıldığında çok olumlu görünüyor. Ancak, çevre dostu olduğunu düşünerek satın aldığımız ürünler gerçekten ‘çevre dostu’ mu?

‘Yeşil Yıkama (Green Washing)’ diye bir kavram var. ‘Beyaz Yıkama (White washing)’dan türetilmiş bir kelime olup, beyaz yıkama orijinalinde beyaz olmayan bir karakterin beyaz bir oyuncu tarafından canlandırılması anlamına gelir. Peki, yeşil yıkama nedir? Yeşil yıkama, çevre dostu olmayan bir ürünün çevre dostuymüş gibi gösterilmesidir.

Örneğin, Starbucks’ın tekrar kullanılabilir termosları yeşil yıkama tartışmalarına neden olmuştu. Tek kullanımlık bardaklara göre termos kullanmanın çevre dostu olması doğaldır. Ancak, çok sayıda tekrar kullanılabilir bardak üretmek ve tüketmek, artık çevre dostu bir davranış olmayacaktır. Starbucks, 2021 yılında 50. yıl dönümü etkinliği kapsamında içecekleri tekrar kullanılabilir bardaklara doldurarak çok kullanımlık kap hediye etmişti. Dışarıdan bakıldığında, plastik tek kullanımlık bardak kullanılmadığı için çevre dostu görünüyordu ancak, hediye edilen tekrar kullanılabilir bardaklar da plastikle aynı malzemeden yapılmıştı. Bu etkinliğin, tüketicileri plastik satın almaya teşvik ettiği yönünde tartışmalar olmuştu. Niyetleri iyi olabilir ancak, Starbucks müşterileri zaten Starbucks’ın tekrar kullanılabilir bardaklarını birer ‘ürün’ olarak algılıyordu. Bu nedenle, çevre dostu görünümüyle yapılan pazarlama, yani yeşil yıkama tartışmalarından kaçınamadı.

AB, son zamanlarda yeşil yıkama ile ilgili bir yasa çıkardı. Şirketlerin hiçbir dayanak olmadan çevre dostu olduğunu iddia ederek pazarlama yapmasını yasakladı. Avrupa Birliği yetkilileri, bu yasa sayesinde %50'den fazla çevre dostu etiketin ortadan kalkacağını tahmin ediyor.

Tüketiciler, yalnızca ‘çevre dostu’ yazan etiketlere odaklanıyor ve bu ürünlerin nasıl üretildiğini ve nasıl dağıtıldığını bilmiyor. Bu da, yeşil yıkamaya kolayca kanma riskini doğuruyor. Daha önce bahsettiğimiz AB'nin yanı sıra, İngiltere, ABD ve Fransa da yeşil yıkama düzenlemelerine başladı. İngiltere, çevre dostu olduğunu iddia eden reklamları araştırdı ve ABD, yeşil yıkama yapan Walmart'a 3 milyon dolar ceza kesti. Fransa ise yeşil yıkama nedeniyle yakalanan şirketlere tanıtım masraflarının %80'ini ceza olarak ödetir hale getiren bir yasa çıkardı.

Yeşil yıkama, tüketicileri aldatıcı bir uygulamadır. Bazı tüketiciler, daha fazla para ödeyerek bilerek çevre dostu ürünler tercih eder ve aynı fiyata ise çevre dostu ürünleri satın almaya çalışır. Bu tüketicilerin vicdanını kullanarak kendi çıkarlarını artırmaya çalışan bu hileli yöntemlerin artık son bulması gerekiyor.