Nesli Tükenmekte Olan Çita

Dünyanın en hızlı hayvanı olarak bilinen çitanın nesli tükenmekte olan bir tür olduğunu biliyor muydunuz?

Çoğunlukla Afrika ve Orta Doğu'daki çayır ve bozkırlarda yaşayan çita, dünyada sadece yaklaşık 6.500 birey kalmış nesli tükenmekte olan bir türdür. Dünya Doğayı Koruma Birliği tarafından 'hassas' (VU) olarak sınıflandırılan çitanın, birkaç ay veya birkaç yıl içinde yabani doğada ciddi bir yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalma olasılığı yüksektir.

Çita, bir yerde kalıcı olarak yaşamayan, geniş alanlarda dolaşan bir hayvandır. Bu nedenle, çitaların koruma alanlarının dışında yaşadığı görülür. Çita koruma alanlarının dışına çıktığında insanlarla karşılaşma olasılığı artar. İnsanlar, etçil bir hayvan olan çitanın varlığıyla bile tehdit altında hissederler. Çitaların evcil hayvanları öldürmesi de sık görülen bir durum olduğundan, çitaları avlayan insanlar da oldukça fazladır. Bu şekilde çita yaşam alanları ile insan yerleşim yerlerinin ayrımı belirsizleştikçe, çitaların yaşam alanları giderek azalmaktadır.

Çitaların neslinin tükenme tehlikesini artıran bir diğer unsur da yavru çitaların kontrolsüz bir şekilde yakalanmasıdır. Bir tanesi 10.000 dolara satılan yavru çitalar, avcıların hedefidir. Her yıl yasadışı olarak satılan yavru çita sayısının 300'den fazla olduğu tahmin ediliyor. Yavru çitaların yok olması, neslin tükenmesini daha da hızlandıracaktır.

Uzmanlar, çitanın neslinin tükenme nedeni olarak yaşam alanlarının azalması sonucu ortaya çıkan genetik dar boğaz etkisini göstermektedir. Genetik dar boğaz etkisi, yaşam alanlarının hızla azalmasıyla genetik çeşitliliğin kaybolması anlamına gelir. Genetik çeşitlilik azaldığında, bireyler hastalıklara karşı daha savunmasız hale gelir ve bu nedenle yok olma riski artar. Bu nedenle, hayvanat bahçeleri, çitaların genetik çeşitliliğini artırmak için hayvan değişimi yapmaktadır. Aslında, 2021 yılında Japonya'daki bir hayvanat bahçesi, Güney Kore'deki bir hayvanat bahçesine 2 çita bağışlamıştır.

Çita Koruma Fonu (Cheetah Conservation Fund, CCF), çitaları korumak için yaşam alanlarını yeniden oluşturma çalışmaları yürütmekte, gönüllülük programları düzenlemekte ve evcil hayvan koruma köpeği programı gibi çalışmalar yürütmektedir. Çitaların insan yerleşim yerlerinde evcil hayvanları öldürmesi sonucu ortaya çıkan çita-insan çatışmalarını önlemek için uygulanan evcil hayvan koruma köpeği programının özellikle etkili olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, kaçak avcılık sonucu kurtarılan çitaların yaralarını tedavi etmek ve sağlıklarını korumak için rehabilitasyon merkezleri kurulmakta ve yasadışı ticareti engellemek için Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı (MoECC) ile işbirliği yapılmaktadır.

Hayvan koruma kar amacı gütmeyen kuruluşu WildTrack, yapay zeka analizi şirketi SAS ile işbirliği yaparak çitaların popülasyon bilgilerini belirlemek için araştırma çalışmaları yürütmektedir. Herkesin hayvan izlerini çekip paylaşabileceği bulut kaynaklı bir yöntem olan 'ayak izi tanımlama tekniği' (Footprint Identification Technique, FIT) kullanılarak çitalara zarar vermeden çitaların faaliyetleri izlenebilmektedir.

Umarız bu ve benzeri çita koruma çalışmaları devam eder ve çita artık yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaz.