วิธีสุดท้ายในการปกป้องโลมาวาคิตา ที่เหลืออยู่ไม่ถึง 10 ตัวในโลก

โลมาชนิดนี้มีชื่อว่า 'วาคีตา' มีลักษณะเด่นคือรอบดวงตาสีดำคล้ายแพนด้า ดูเผินๆ แล้วเหมือนของเล่นเลยทีเดียว ปัจจุบันเหลืออยู่บนโลกไม่ถึง 10 ตัวแล้ว

ชื่อ 'วาคีตา' มาจากภาษาสเปน แปลว่า 'ลูกวัวตัวเล็ก' ขนาดลำตัวไม่เกิน 150 เซนติเมตร เล็กกว่าผู้หญิงวัยผู้ใหญ่ทั่วไปเสียอีก ด้วยรูปลักษณ์ที่แปลกตา ทำให้หลังจากที่มนุษย์ค้นพบวาคีตา ก็เริ่มเผชิญกับวิกฤตการณ์สูญพันธุ์อย่างรวดเร็ว

ถ้าค้นหาข้อมูลวาคีตาในอินเทอร์เน็ต จะเห็นได้ว่าจำนวนประชากรลดลงอย่างรวดเร็วแค่ไหน จากข้อมูลปี 2558 ระบุว่ามีวาคีตาอยู่ประมาณ 100 ตัว แต่ปี 2560 ลดเหลือประมาณ 30 ตัว และข้อมูลปี 2566 พบว่าเหลืออยู่ประมาณ 8 ตัวเท่านั้น นั่นหมายความว่าในช่วง 8 ปีที่ผ่านมา จำนวนประชากรลดลงมากกว่า 1 ใน 10

สาเหตุที่วาคีตาใกล้สูญพันธุ์อย่างรวดเร็ว ก็เพราะมนุษย์นั่นเอง วาคีตาอาศัยอยู่ในอ่าวแคลิฟอร์เนีย ประเทศเม็กซิโก มักจะติดอวนลากที่ใช้จับปลาชนิดอื่นๆ อวนลากนั้นเป็นอวนตาข่ายบางๆ ที่มองไม่เห็น ปัญหาคือปลาที่พยายามจับนั้นก็เป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์เช่นกัน นั่นคือ 'โทโทอาวา' การจับโทโทอาวาเพื่อส่งขายให้กับประเทศจีน ทำให้เกิดการคุกคามสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ถึง 2 ชนิดพร้อมกัน

ปัจจุบันวาคีตาอยู่ในสถานะ 'วิกฤต' (CR) ตามเกณฑ์ของสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ (IUCN) แต่เนื่องจากไม่แน่ใจว่าวาคีตา 8 ตัวที่พบล่าสุดยังมีชีวิตอยู่หรือไม่ ดังนั้นจึงไม่ใช่เรื่องแปลกเลยที่วาคีตาจะสูญพันธุ์ในปีนี้

เมื่อจำนวนประชากรเหลือน้อยมาก การเพิ่มจำนวนประชากรก็จะยิ่งยากขึ้น ต้องอาศัยการผสมพันธุ์ แต่ด้วยจำนวนที่เหลืออยู่ไม่ถึง 8 ตัว ทำให้ต้องผสมพันธุ์กันเองในสายเลือดเดียวกัน การผสมพันธุ์แบบนี้ทำให้ความหลากหลายทางพันธุกรรมลดลง และมีความเสี่ยงต่อการเกิดการกลายพันธุ์สูง แต่โชคดีที่มีผลการวิจัยระบุว่าวาคีตาอาจมีความเสี่ยงจากการผสมพันธุ์ในสายเลือดเดียวกันน้อยกว่าสัตว์ชนิดอื่นๆ

อย่างไรก็ตาม ปัญหาหลักยังคงเป็นการจับปลาผิดกฎหมาย ถึงแม้ว่าวาคีตาจะสามารถขยายพันธุ์และเพิ่มจำนวนประชากรได้เอง แต่ถ้ายังมีการจับปลาผิดกฎหมายอยู่ ก็จะไม่สามารถแก้ไขวิกฤตการณ์สูญพันธุ์ได้ เนื่องจากโลมาเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม จึงสามารถออกลูกได้ครั้งละ 1 ตัว ทำให้การเพิ่มจำนวนประชากรด้วยวิธีธรรมชาติใช้เวลานาน

การปกป้องวาคีตาต้องเริ่มจากการปราบปรามการทำประมงผิดกฎหมาย รัฐบาลเม็กซิโกได้ประกาศห้ามทำประมงเชิงพาณิชย์ในบริเวณใกล้เคียงอ่าวแคลิฟอร์เนีย และให้เงินชดเชยแก่ชาวประมงเพื่อให้ไปทำประมงในพื้นที่อื่นแทน แต่หลังจากดำเนินการมาตั้งแต่ปี 2548 ก็ยังไม่เห็นผลลัพธ์ที่ชัดเจน จึงได้ประกาศให้พื้นที่ที่วาคีตาอาศัยอยู่เป็น 'เขตห้ามล่า' (ZTA) และเพิ่มมาตรการปราบปรามการทำประมงผิดกฎหมายอย่างเข้มงวด

อาจจะถึงเวลาแล้วที่เราต้องช่วยกันปกป้องวาคีตา นี่อาจเป็นโอกาสสุดท้ายของวาคีตา ระบบนิเวศที่มนุษย์ทำลายไปนั้น มนุษย์ต้องเป็นผู้ฟื้นฟูให้กลับมา