การ '덕ดัล' ของฉันทำลายสิ่งแวดล้อมหรือเปล่า? เงาของอุตสาหกรรมเคป๊อป

BTS, Blackpink, New Jeans ⋯ K-pop ได้ก้าวข้ามพรมแดนของประเทศเกาหลีไปนานแล้ว ด้วยการขึ้นอันดับ 1 บนชาร์ต Billboard และยอดวิวมากกว่า 1.7 พันล้านครั้ง K-pop ได้รับความนิยมไปทั่วโลก และเมื่อตลาด K-pop ขยายตัว บริษัทต่างๆ ก็เริ่มทำเงินมหาศาล

วิธีการที่บริษัทต้นสังกัดของไอดอลทำเงินนั้นมีหลากหลายวิธี เช่น เมื่อไอดอลทำงานตามตารางงาน บริษัทก็จะได้ส่วนแบ่งรายได้บางส่วนจากไอดอล จัดคอนเสิร์ตหรือทัวร์ต่างประเทศเพื่อหาเงินจากค่าตั๋ว และรวบรวมสมาชิกแฟนคลับเพื่อเก็บค่าสมาชิก และสิ่งที่ขาดไม่ได้เลยก็คือ รายได้จากการขายอัลบั้ม

ปัจจุบันแทบจะไม่มีใครฟังเพลงจาก CD แล้ว เนื่องจากสามารถสตรีมมิงผ่าน YouTube และเว็บไซต์เพลงต่างๆ ได้ แต่ศิลปินก็ยังคงออกอัลบั้มจริงอยู่เสมอ การผลิตอัลบั้มจริงนั้นย่อมต้องใช้เงินจำนวนมาก ดังนั้นบริษัทต้นสังกัดจึงต้องโน้มน้าวให้ผู้บริโภคที่ไม่ได้ฟัง CD ซื้ออัลบั้ม บริษัทต้นสังกัดใช้กลยุทธ์อะไรบ้าง?

อัลบั้มจริงในปัจจุบันไม่ได้ถูกใช้เพื่อฟังเพลงอีกต่อไปแล้ว แต่กลายเป็นสินค้าประเภทหนึ่งของไอดอลไปแล้ว อัลบั้มจริงของไอดอลไม่ได้มีเพียงแค่ CD เท่านั้น แต่ยังประกอบไปด้วย Photocard, Poster, Postcard, Bookmark ฯลฯ ซึ่งเป็นภาพของไอดอลที่หาได้เฉพาะในอัลบั้มนั้นๆ เท่านั้น สินค้าอย่างเป็นทางการเหล่านี้หาซื้อได้เฉพาะช่วงเวลาที่ออกอัลบั้มเท่านั้น ทำให้แฟนๆ K-pop ซื้ออัลบั้มจริงกันเกือบทั้งหมด

ความจริงแล้ว การจัดองค์ประกอบของอัลบั้มจริงนั้นเป็นหนึ่งในกลยุทธ์การตลาดของบริษัทต้นสังกัด เพื่อส่งเสริมให้ผู้บริโภคซื้ออัลบั้ม พวกเขาต้องสร้างองค์ประกอบที่น่าสนใจเพื่อดึงดูดทั้งแฟนคลับหลักและผู้บริโภคทั่วไปที่สนใจในระดับหนึ่งให้ซื้ออัลบั้ม แต่ปัญหาคือ การตลาดนี้กำลังก้าวล่วงเส้นแบ่ง

ปัญหาข้อที่ 1: สินค้าแบบสุ่ม

Photocard ที่อยู่ในอัลบั้มไอดอลนั้นโดยทั่วไปแล้วจะใส่มาเพียงใบเดียวต่ออัลบั้มหนึ่ง เมื่อซื้ออัลบั้มหนึ่งชุด คุณจะได้รับ Photocard เพียงใบเดียวจาก Photocard ทั้งหมด 3-4 ใบแบบสุ่ม ด้วยเหตุนี้จึงมีผู้ที่ซื้ออัลบั้มหลายๆ ชุดเพื่อสะสม Photocard ให้ครบทุกใบ ศิลปินเดี่ยวหรือไอดอลที่มีสมาชิกไม่มากนักสถานการณ์จะดีกว่าเล็กน้อย แต่ถ้าจำนวนสมาชิกมากขึ้น ก็จะมีแฟนๆ ที่ซื้ออัลบั้มหลายสิบชุดเพื่อสะสม Photocard ของสมาชิกที่ตัวเองชอบหรือที่เรียกว่า ‘ไอดอลคนโปรด’ มีกรณีที่เกิดขึ้นเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมาที่ไอดอลวงหนึ่งที่มีสมาชิกมากกว่า 10 คน มี Photocard มากกว่า 200 แบบ จนกลายเป็นที่ถกเถียงกัน

ปัญหาข้อที่ 2: อัลบั้มหลายเวอร์ชั่น

ถ้าสินค้าที่แถมเป็นแบบสุ่มแต่รูปแบบของอัลบั้มเหมือนกันทั้งหมดก็ยังพอรับได้ แต่ตอนนี้แม้แต่อัลบั้มก็มีหลายเวอร์ชั่นให้เลือกซื้อแล้ว ตั้งแต่เวอร์ชั่นที่ลดทอนส่วนประกอบเหลือเพียง CD เท่านั้น ไปจนถึงเวอร์ชั่นที่มีขนาดใหญ่กว่ากระดาษ A4 การที่อัลบั้มมีหลายเวอร์ชั่นทำให้แฟนๆ ยิ่งสะสมสินค้าได้ยากขึ้นไปอีก จากเดิมที่เคยมีเพียง 2 เวอร์ชั่น ปัจจุบันเพิ่มเป็น 4 เวอร์ชั่นขึ้นไป ทำให้กระเป๋าเงินของแฟนๆ บางลงไปเรื่อยๆ

ปัญหาข้อที่ 3: การใช้สิทธิ์ลุ้นจับฉลากเข้าร่วมงานพบปะไอดอล

ปัญหาข้อที่สามอาจจะเป็นปัญหาที่ร้ายแรงที่สุดก็ว่าได้ เนื่องจากการซื้ออัลบั้มจะได้รับสิทธิ์ในการลุ้นจับฉลากเข้าร่วมงานพบปะไอดอล ดังนั้นเพื่อพบกับไอดอลที่ตัวเองชื่นชอบโดยตรง การซื้ออัลบั้มหลายสิบชุดจึงแทบจะกลายเป็นเรื่องจำเป็น เนื่องจากยิ่งซื้อมาก ยิ่งมีโอกาสได้เข้าร่วมงานสูงขึ้น นอกจากนี้ ปัจจุบันไม่ได้มีเพียงแค่การพบปะไอดอลแบบพบหน้ากันเท่านั้น แต่ยังมีการพบปะไอดอลแบบออนไลน์ด้วย ในช่วงที่มีการแพร่ระบาดของโควิด-19 เพื่อทดแทนการพบปะไอดอลแบบพบหน้ากัน จึงมีการจัดกิจกรรม ‘วิดีโอคอลพบปะไอดอล’ หรือการได้พูดคุยผ่านวิดีโอคอลกับศิลปินประมาณ 1-2 นาที ซึ่งเป็นกิจกรรมเสริมนอกเหนือจากการพบปะไอดอลแบบพบหน้า การวิดีโอคอลพบปะไอดอล และการเข้าร่วมงานโชว์เคส ทำให้ต้องมีการจับฉลากแยกกันในแต่ละกิจกรรม ถ้าอยากเจอ ‘ไอดอลคนโปรด’ ไม่ว่าจะด้วยวิธีใดก็ตาม ก็ต้องสมัครเข้าร่วมทุกกิจกรรม ซึ่งแต่ละกิจกรรมจะมีเว็บไซต์ในการสมัครต่างกัน ถ้าอยากเข้าร่วมทุกกิจกรรมก็ต้องซื้ออัลบั้มผ่านเว็บไซต์ต่างๆ แยกกัน ทั้งๆ ที่ก็ไม่ได้การันตีว่าจะได้เข้าร่วม

การซื้ออัลบั้มหลายๆ ชุดเพื่อลุ้นจับฉลากนั้นเรียกว่า ‘การแกะอัลบั้ม’ (Album Kkang) เพียงแค่ค้นหาใน YouTube ก็จะพบกับคลิปวิดีโอการแกะอัลบั้มหลายร้อยคลิป

ความจริงแล้ว บริษัทก็ย่อมแสวงหาผลกำไร และการที่บุคคลจะใช้จ่ายเงินเท่าไหร่ก็เป็นสิทธิ์ของเขา แต่เหตุใดปรากฏการณ์ข้างต้นจึงเป็นปัญหา? นั่นก็เพราะว่าส่งผลเสียต่อ ‘สิ่งแวดล้อม’

อัลบั้มประกอบไปด้วยพลาสติก กระดาษเคลือบ และถุงพลาสติก ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของปัญหาสิ่งแวดล้อม อัลบั้มที่ซื้อมาจำนวนมากเพื่อลุ้นจับฉลากเข้าร่วมงานพบปะไอดอลหรือเพื่อสะสม Photocard ที่ต้องการ เมื่อได้สิ่งที่ต้องการแล้วก็จะกลายเป็นขยะไปทันที ที่จริงแล้ว องค์กรด้านสิ่งแวดล้อมที่ประกอบไปด้วยแฟนๆ K-pop ชื่อ ‘K-pop for Planet’ ได้รับบริจาคอัลบั้มที่ไม่ต้องการแล้ว ปรากฏว่ามีอัลบั้มเกือบหมื่นชุด

เมื่อเร็วๆ นี้ ปัญหาสิ่งแวดล้อมเริ่มเป็นที่พูดถึงมากขึ้น ทำให้เกิดการถกเถียงเกี่ยวกับปัญหาสิ่งแวดล้อมในตลาด K-pop มากขึ้น บริษัทต้นสังกัดบางแห่งจึงเริ่มออกอัลบั้มที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ถ้าเหตุผลในการซื้ออัลบั้มคือการได้ Photocard เพียงอย่างเดียว ก็สามารถผลิต ‘อัลบั้ม Photocard’ ที่ประกอบไปด้วย Photocard เท่านั้น โดยด้านหลังของ Photocard จะมี QR Code ที่สามารถสแกนเพื่อฟังเพลงได้ แต่ก็มีบางบริษัทที่ออกอัลบั้มปกติก่อน แล้วค่อยออกอัลบั้มที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมทีหลัง ทำให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์ว่าเป็นการทำ Greenwashing

ในขณะที่บริษัทต่างๆ กำลังดำเนินธุรกิจตามหลัก ESG อุตสาหกรรม K-pop Entertainment ก็ถึงเวลาที่จะต้องคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมด้วย เพื่อยุติวัฒนธรรม ‘การแกะอัลบั้ม’ ที่สร้างภาระทางเศรษฐกิจให้กับแฟนๆ และส่งผลเสียต่อสิ่งแวดล้อม บริษัทต้นสังกัดต้องเป็นฝ่ายริเริ่มแก้ไขปัญหานี้