ช้างเอเชียผู้นำโชค กำลังเผชิญกับความทุกข์ยากจากฝีมือมนุษย์

หากคุณเคยเดินทางไปยังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คุณคงคุ้นเคยกับการท่องเที่ยวโดยใช้ช้างเป็นแน่ ช้างเป็นสัตว์ที่เราพบเห็นได้ง่ายทั้งในสถานที่ท่องเที่ยวและสวนสัตว์ แต่รู้หรือไม่ว่าช้างกำลังเผชิญกับภาวะใกล้สูญพันธุ์

รายชื่อสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ของสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN Red List) จัดให้ช้างเอเชียอยู่ในสถานะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ (EN) นั่นหมายความว่าช้างเอเชียอาจจะสูญพันธุ์ในอนาคตอันใกล้นี้ คาดว่าปัจจุบันมีช้างเอเชียอาศัยอยู่ประมาณ 50,000 ตัว และจำนวนประชากรก็ลดลงเรื่อยๆ

ภาพข้างต้นแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงพื้นที่อยู่อาศัยของช้างเอเชีย ในอดีต (ส่วนที่สีอ่อน) ช้างเอเชียมีถิ่นที่อยู่อาศัยกว้างขวาง แต่ปัจจุบัน (ส่วนที่สีเข้ม) เหลือพื้นที่อยู่อาศัยเพียงเล็กน้อยเท่านั้น พื้นที่อยู่อาศัยของช้างเอเชียลดลงอย่างรวดเร็วตั้งแต่ช่วงปี ค.ศ. 1700 เป็นต้นมา ลดลงไปถึง 3.3 ล้านตารางกิโลเมตร ซึ่งเกิดขึ้นพร้อมกับการเข้ามาของลัทธิล่าอาณานิคมและการพัฒนาพื้นที่ ทำให้ถิ่นที่อยู่อาศัยของช้างลดลง

นอกจากปัญหาเรื่องการลดลงของพื้นที่อยู่อาศัยแล้ว สิ่งที่คุกคามช้างเอเชียมากที่สุดก็คือ การค้างาช้าง งาช้างมักถูกนำไปแปรรูปเป็นเครื่องประดับต่างๆ และมีการซื้อขายกันอย่างแพร่หลาย โดยงาช้าง 1 กิโลกรัมมีราคาสูงถึง 2 ล้านบาท ทำให้มีผู้ลักลอบล่าช้างเพื่อเอา งาช้างเป็นจำนวนมาก การค้า งาช้างอย่างผิดกฎหมายเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นมานานแล้ว และในปี ค.ศ. 1989 ได้มีการห้ามการค้า งาช้างระหว่างประเทศ แต่เหล่าผู้ลักลอบล่าช้างก็ยังไม่หยุด ปัจจุบันนี้ยังมีการซื้อขาย งาช้างผ่านช่องทางออนไลน์อีกด้วย

งาช้างมีความยาวแตกต่างกันไป ผู้ลักลอบล่าช้างมักเลือกที่จะล่าช้างที่มี งาแข็งแรงและยาว ส่งผลให้ช้างที่มี งาแข็งแรงตายไปเป็นจำนวนมาก และทำให้เกิดช้างที่เกิดมาโดยไม่มี งาเพิ่มขึ้น ในอดีตมีช้างที่เกิดมาโดยไม่มี งาประมาณ 4% แต่ปัจจุบันเพิ่มขึ้นเป็น 30% นอกจากนี้ ช้างที่เกิดมาพร้อม งายังมี งาสั้นลงด้วย นี่เป็นผลการศึกษาที่แสดงให้เห็นถึงขนาดของการลักลอบล่าช้าง ไม่เพียงแต่งาช้างเท่านั้น หนังและขนหางของช้างก็ยังถูกนำมาค้าขายด้วย เรียกได้ว่ามนุษย์กลายเป็นศัตรูตัวฉกาจของช้างไปแล้ว

การนั่งช้างเที่ยวชมสถานที่ท่องเที่ยวกลายเป็นกิจกรรมยอดนิยมของนักท่องเที่ยวในประเทศไทยไปแล้ว ธุรกิจการท่องเที่ยวโดยใช้ช้างนั้น หากดำเนินการอย่างถูกต้องก็สามารถเป็นเครื่องมือในการช่วยอนุรักษ์ช้างไม่ให้สูญพันธุ์ได้ แต่หากดำเนินการไม่ถูกต้องก็อาจจะทำให้ช้างตกอยู่ในอันตรายได้ เมื่อปีที่ผ่านมา มีการเผยแพร่ภาพของช้างตัวหนึ่งที่ทำงานเป็นช้างพาเที่ยวมา 25 ปี ภาพของช้างที่กระดูกสันหลังทรุดโทรมนั้นน่าตกใจอยู่แล้ว แต่สิ่งที่น่าตกใจกว่าก็คือ เจ้าของช้างได้ทิ้งช้างตัวนี้ไป เนื่องจากไม่สามารถพาผู้โดยสารเที่ยวได้อีกต่อไป ปัจจุบันช้างตัวนี้ได้รับการดูแลจากมูลนิธิเพื่อนช้างป่าไทย

ช้างเป็นสัตว์ขนาดใหญ่ มีขนาดตัวใหญ่กว่ามนุษย์มาก ดังนั้น การที่ช้างแบกคนบนหลังจึงดูเหมือนไม่ใช่เรื่องยาก แต่การแบกรับน้ำหนักอย่างต่อเนื่องแม้กระทั่งช้างที่มีขนาดใหญ่ก็ยังเกิดความเครียดได้

ในศาสนาฮินดู ช้างเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ พระคเณศ (Ganesha) หนึ่งในเทพเจ้าของศาสนาฮินดูมีรูปลักษณ์เป็นมนุษย์ที่มีหัวเป็นช้าง และยังมีการประดับตกแต่งช้างด้วยผ้าสวยงามและจัดขบวนแห่ช้างด้วย

ช้างอาจจะเป็นสัตว์ที่คุ้นเคยกับมนุษย์มากที่สุด ช้างเป็นสัญลักษณ์ของโชคลาภ แต่เราได้แต่รับโชคลาภจากช้างโดยไม่เคยตอบแทนช้างบ้างเลยหรือ? ถึงเวลาแล้วที่เราจะคืนโชคลาภให้กับช้างที่ถูกมนุษย์เอารัดเอาเปรียบเพื่อความสนุกสนานและผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจมาโดยตลอด