De naam van deze dolfijn met zwarte vlekken rond zijn ogen, vergelijkbaar met een panda, is de 'vaquita'. Op het eerste gezicht lijkt deze dolfijn op een speelgoed, maar er zouden er nu nog maar 10 over zijn op aarde.

De naam vaquita is afgeleid van het Spaanse woord voor 'kleine koe'. De dieren zijn maximaal 150 cm lang, waardoor ze kleiner zijn dan de meeste volwassen vrouwen. Door zijn unieke uiterlijk is deze tragische dolfijn, sinds zijn ontdekking door de mens, in een ernstige bedreigde situatie geraakt.

Als je op internet zoekt naar de vaquita, kun je zien hoe snel hun populatie afneemt. Uit gegevens uit 2015 blijkt dat er nog 100 dieren in leven zijn, maar in 2017 werd gemeld dat er nog ongeveer 30 dieren in leven waren. In 2023 waren er naar schatting nog maar 8 exemplaren. In de afgelopen 8 jaar is de populatie met meer dan 10% afgenomen.

De snelle uitsterving van de vaquita is te wijten aan de mens. De vaquita, die in de Golf van Californië in Mexico leeft, verstrikt zich vaak in netten die zijn neergelegd om andere vissoorten te vangen. Deze netten zijn zo dun dat ze nauwelijks zichtbaar zijn. Het probleem is dat de vissoorten die ze proberen te vangen ook bedreigd zijn. De vangst van de bedreigde 'totoaba' voor de handel met China bedreigt tegelijkertijd twee soorten bedreigde dieren.

De vaquita staat momenteel op de Rode Lijst van de Internationale Unie voor de Conservatie van de Natuur (IUCN) als 'kritisch bedreigd' (CR). De 8 dieren die recent zijn waargenomen zijn mogelijk niet allemaal nog in leven, dus het zou niet verwonderlijk zijn als de vaquita dit jaar uitsterft.

Met zo'n klein aantal overgebleven dieren wordt het moeilijker om de populatie te laten groeien. Om de populatie te laten groeien, moeten ze zich voortplanten, maar met nog maar 8 dieren moet inteelt worden toegepast. Inteelt leidt tot een afname van de genetische diversiteit en een aanzienlijk verhoogde kans op mutaties. Gelukkig blijkt uit een onderzoek dat het risico van inteelt bij de vaquita lager is dan bij andere soorten.

Maar de illegale visserij blijft een probleem. Zelfs als de vaquita zich voortplant en de populatie groeit, kan deze de bedreigde status niet ontlopen als de illegale visserij voortduurt. Dolfijnen zijn zoogdieren en kunnen slechts één kalf per keer krijgen, waardoor het veel tijd kost om de populatie via natuurlijke voortplanting te laten groeien.

Om de vaquita te beschermen, moet de illegale visserij met netten worden aangepakt. De Mexicaanse overheid heeft de commerciële visserij in de buurt van de Golf van Californië verboden en vissers gecompenseerd om elders te vissen. Ondanks deze inspanningen, die sinds 2005 worden geleverd, heeft de overheid weinig effect gezien op de uitsterving van de vaquita. Omdat de inspanningen om de uitsterving te stoppen niet effectief waren, heeft de Mexicaanse overheid het leefgebied van de vaquita tot een gebied met 'nultolerantie' (ZTA) verklaard en de handhaving van de illegale visserij versterkt.

Misschien is dit de laatste kans om de uitsterving van de vaquita te voorkomen. De mens heeft het ecosysteem verwoest en moet het nu herstellen.